De folder “Wandelen langs de locaties van de Struikelstenen in Sliedrecht” kunt u HIER downloaden.
Praktische informatie
Afstand 7,5 km of 11,5 km (14,5 km zonder gebruik van OV)
Let op: voor het laatste deel van de 11,5 km route wordt gebruik gemaakt van het OV (treinreis van Station Baanhoek terug naar het startpunt Station Sliedrecht). Fanatieke wandelaars kunnen ervoor kiezen om lopend terug te keren naar Station Sliedrecht vanaf Station Baanhoek. Reken hiervoor ca. 3 km extra. De lange wandeling is dan 14,5 km.
Startpunt: Station Sliedrecht
Eindpunt korte route: Station Sliedrecht
Eindpunt lange route: Station Sliedrecht Baanhoek
Stationsplein 8, Stationsweg 198
Bij het startpunt van deze wandelroute bevindt zich direct de eerste struikelsteen, die voor Merwedegijzelaar Steven Gerrit van der Kreeft (1). De steen ligt ter hoogte van Stationsplein 8 (restaurant De Heeren van Slydregt) aan de westkant van het gebouw (links van het gebouw voor wie met zijn gezicht naar het spoor toe staat). Steek de weg over via het brede zebrapad, sla rechtsaf en loop langs de bushalte in de richting van de rotonde. Sla bij de rotonde linksaf de Stationsweg op. Steek meteen bij het eerste zebrapad de straat over en volg de straat. Ter hoogte van nummer 198 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Teunis Ceelen (2). Volg de Stationsweg tot aan de volgende rotonde. Ga hier rechtdoor.
Stationsweg 32: Het droevigste huis van Sliedrecht (thans ter hoogte van het Bonkelaarplein)
Ter hoogte van het Bonkelaarplein (parkeerplaats) staat een bord met ‘Het droevigste huis van Sliedrecht’ (A). Hier liggen 12 struikelstenen, één voor onderduikverlener Leentje Nederlof, 8 stenen voor haar Joodse onderduikers (Rozette van Aals, Julia de Goede- Salomons, David de Goede, Hester Kattenburg-Fles, Martha Kattenburg-Goldstein, Vrouwtje de Raaij-de Jong, Joseph de Raaij, Antoinetta Rosenau-Fles) en 3 stenen voor het Joodse gezin Van Gelderen dat bij Leentje inwoonde sinds maart 1941.
Oorlogsmonument, Rembrandtlaan 20 en Joost van den Vondelstraat 11
Loop door tot aan de rotonde. Daar staat het oorlogsmonument. Sla bij de rotonde linksaf de Rembrandtlaan in via de linkerkant van de straat. Ter hoogte van Rembrandtlaan 20 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Pieter Harkema (3). Loop verder tot aan de parkeerplaats van het Burgemeester Winklerplein. Steek ter hoogte van de Jacob Catsstraat over bij het zebrapad en volg de Rembrandtlaan via de rechterzijde van de straat. Loop langs het eerste blokje winkels tot aan de Nicolaas Beetstraat. Sla rechtsaf de Nicolaas Beetstraat in en loop rechtdoor tot aan de parkeerplaats bij Supermarkt Jumbo. Sla ter hoogte van de parkeerplaats linksaf de Joost van den Vondelstraat in. Volg de straat via de rechterkant. Ter hoogte van nummer 11 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Cornelis de Rek (4). De steen voor Cornelis de Rek wordt naar verwachting in het najaar van 2024 geplaatst.
Rivierdijk 414
Loop door tot aan het einde van de straat en sla linksaf. Neem de trap tussen de flatgebouwen richting de P.C. Hooftlaan. Sla bovenaan de trap linksaf. Volg de P.C. Hooftlaan tot de kruising met de Rembrandtlaan. Sla rechtsaf de Rembrandtlaan in. Volg de Rembrandtlaan ca. 500 meter tot het bruggetje aan de rechterkant. Sla bij de brug rechtsaf de Boslaan in. Volg de Boslaan tot de Rivierdijk (let op het laatste deel omhoog is erg stijl). Steek bovenaan de Rivierdijk de straat over en sla linksaf. Ter hoogte van nummer 414 liggen de stenen voor de familie Simon den Hartog (B).
Op dit punt kunt u ervoor kiezen de route in te korten. Ga voor de verkorte route meteen door naar het groene blokje. Hieronder volgt de beschrijving van de lange route.
Rivierdijk 256, Rivierdijk 72 en Rivierdijk 51 (Dijksynagoge)
Volg de Rivierdijk in oostelijke richting (links als u met uw gezicht richting de stenen voor de familie Simon den Hartog staat). Spoedig is er aan de linkerzijde van de straat weer een trottoir. Steek de straat over om via het trottoir de route te vervolgen. Volg de Rivierdijk voor ca. 800 meter. Ter hoogte van Rivierdijk 256 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Arie Kors Groeneveld (5). Wij adviseren wandelaars om dit deel van de route te volgen via het trottoir aan de linkerzijde van de straat en ter hoogte van de adressen de straat over te steken.
Vervolg de route voor ca. 500 meter. Ter hoogte van Rivierdijk 72 (DHM Vos) ligt de steen voor Merwedegijzelaar Barend de Bruin (6). De steen voor Barend de Bruin wordt naar verwachting in het najaar van 2024 geplaatst.
Loop verder tot aan de Dijksynagoge (nummer 51). Keer hier om en ga terug via dezelfde route. Volg de Rivierdijk terug naar punt B (familie Simon den Hartog).
Crossline monument, Adriaan Volkersingel 25
Volg de Rivierdijk in westelijke richting (rechts als u met uw gezicht richting de stenen voor de familie Simon den Hartog staat) tot aan de splitsing met de P.C. Hooftlaan en de Oosterbrugstraat. Sla bij de splitsing linksaf de Oosterbrugstraat in en steek het eerste zebrapad over naar de rechterkant van de straat. Loop rechtdoor, langs de waterbushalte, via het Albrechtplein naar de Adriaan Volkersingel. Aan de rechterkant passeert u het Crossline monument. Sla bij de Adriaan Volkersingel linksaf. Bij nummer 25 liggen de stenen voor familie Hartog den Hartog (C). Keer om en volg de Adriaan Volkersingel in westelijke richting (links als u met uw gezicht richting de stenen voor de familie Hartog den Hartog staat).
Adriaan Volkersingel 22, Hugo de Grootstraat 70 en monument voor de Merwedegijzelaars
Bij Adriaan Volkersingel 22 liggen de stenen voor de familie Kleinkramer (D). Volg de straat tot de eerstvolgende afslag naar rechts (Piet Heinstraat). Sla hier rechtsaf de Piet Heinstraat in en sla meteen linksaf de Hugo de Grootstraat in. Volg de Hugo de Grootstraat. Bij nummer 70 liggen de stenen voor de Joodse onderduikkinderen Elly, Marleentje en Bertje Sanders (E). Loop rechtdoor tot aan het einde van de straat. Sla hier linksaf de Piet Rijsdijkstraat in. Sla rechtsaf bij de Adriaan Volkersingel. Aan de linkerkant passeert u het monument voor de Merwedegijzelaars.
Wilhelminastraat 11, Julianastraat 24
Ga aan het einde van de straat met de bocht naar rechts en volg de Merwestraat langs de haven tot aan het Raadhuis van Sliedrecht. Loop langs het raadhuis via het Doctor Langeveldplein. Sla bij de Kerkstraat linksaf de Wilhelminastraat in. Bij Wilhelminastraat 11 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Gerrit Gijsbertus de Bruin (7). Loop verder en neem de eerste straat links (Noorderstraat). Sla hier meteen weer linksaf de Julianastraat in. Loop linksom voorbij de speeltuin en volg de straat linksaf. Ter hoogte van Julianastraat 24 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Jacob van der Knaap (8). Keer om en loop langs de speeltuin richting de Prins Hendrikstraat.
Molendijk 25
Volg de Prins Hendrikstraat tot de kruising met de A.W. de Landgraafstraat. Sla hier rechtsaf. Blijf de straat volgen tot de splitsing met de Molendijk/Kerkbuurt. Sla hier linksaf richting de Molendijk. Na ca. 60 meter, bij Molendijk 25, ligt de steen voor Merwedegijzelaar Arie de Kluijver (9).
Op dit punt kunt u ervoor kiezen de lange route te volgen langs de laatste twee stenen. Ga voor de verkorte route meteen door naar het groene blokje. Hieronder volgt de beschrijving van de lange route.
Molendijk 160, Parallelweg 8
Volg de Molendijk ca. 450 meter tot nummer 160 (het kantoorgebouw aan de linkerzijde van de straat). Op de parkeerplaats aan de voorkant van het gebouw (buiten het ijzeren hek) ligt de steen voor Merwedegijzelaar Klaas Görtemöller (10). Volg de Molendijk voor ca. 400 meter tot de kruising met Baanhoek en de Deltalaan. Loop verder via Baanhoek tot aan de Baanhoekbrug (spoorbrug, ca. 850 meter). Sla ter hoogte van de spoorbrug rechtsaf de Parallelweg in. Ter hoogte van Parallelweg 8 ligt de steen voor Merwedegijzelaar Pieter van Hemert (11). Loop verder tot aan Station Baanhoek. Ga hier met de trein terug naar het startpunt van deze wandeling (Station Sliedrecht). De weg naar Station Sliedrecht kan ook lopend worden afgelegd. Houdt hierbij wel rekening met een extra 3 km.
Loop via de Geulstraat naar de Deltalaan. Ga bij de Deltalaan rechtsaf en volg deze weg tot de rotonde in de Stationsweg. Ga linksaf de Stationsweg op en volg deze weg tot voorbij het viaduct in de A15 en volg daarna rechtsaf het voetpad achter de huizen langs tot Station Sliedrecht.
Toelichting bij de 16 locaties waar struikelstenen liggen
Er zijn 11 locaties waar struikelstenen voor Merwedegijzelaar liggen. Deze zijn genummerd.
Er zijn 5 locaties waar struikelstenen liggen voor Joodse inwoners, onderduikers en onderduikgevers. Deze locaties hebben een hoofdletter.
De (oorlogs-)monumenten hebben een kleine letter.
1. Steven Gerrit van der Kreeft (22)
Gerrit wordt samen met zijn broer Bartho (18) vanuit hun ouderlijk huis aan het Stationsplein 8 (boven het station) opgepakt bij de Merwederazzia. Bartho keert wel terug uit het Duitse kamp.
2. Teunis Ceelen (19)
Teunis wordt samen met zijn broer Jos (20) in dit huis – hun ouderlijke woning – aan de Stationsweg 196 (thans nummer 198) opgepakt bij de Merwederazzia. Jos wordt vrijgelaten in Kamp Amersfoort.
A. Het droevigste huis van Sliedrecht aan de Stationsweg 32
In dit huis verleende de eigenaresse mej. Nederlof (54) onderdak aan:
– de Joodse familie Van Gelderen: vader Jacques (39), moeder Sophia (41) en zoon Simon (7)
En later aan tenminste acht onderduikers:
– Rozette van Aals (60)
– Moeder en zoon De Goede: Julia (56) en David (20)
– De zussen Hester Kattenburg-Fles (54) en Antoinette Rosenau-Fles (57)
– Martha Kattenburg-Goldstein (55), schoonzus van Hester Kattenburg-Fles – Het echtpaar Joseph de Raaij (51) en Vrouwtje de Raaij-de Jong (46)
Deze bewoners/onderduikers vonden allen de dood in de Duitse kampen.
a. Oorlogsmonument bij rotonde met Rembrandtlaan
3. Pieter Harkema (24)
Pieter wordt in dit huis – zijn ouderlijke woning – aan het toenmalige adres Rembrandtlaan 12 (thans nummer 20) opgepakt bij de Merwederazzia.
4. Cornelis de Rek (22)
Cornelis wordt tijdens zijn werk nabij de Tolsteeg opgepakt bij de Merwederazzia. In deze omgeving stond ook het toenmalige adres B599. Zijn ouderlijke woning bevond zich in de Baanstoep (een van de stoepen achter de Kerkbuurt. De huisjes zijn gesloopt, nu ongeveer ter hoogte van Joost van den Vondelstraat 11).
B. Familie Simon den Hartog
Op dit adres, A664 (huidig adres Rivierdijk 414), woonden:
Simon den Hartog (73) en zijn echtgenote Mietje den Hartog-den Hartog (72), hun dochter Hendrijntje de Hartog (41),
Simons zus Betje Kleinkramer-Den Hartog (75) en
Simons nicht Sophia den Hartog (61).
5. Arie Kors Groeneveld (25)
Arie wordt in dit huis – zijn ouderlijke woning – aan de A444 (huidig adres: Rivierdijk 256; oorspronkelijke woning is gesloopt) opgepakt bij de Merwederazzia.
6. Barend de Bruin (25)
Barend wordt in het huis van zijn oom en tante in de Rijshoutstraat 28 opgepakt bij de Merwederazzia. Hier (eerste huis links op de foto), op het toenmalige adres A130, bevond zich zijn ouderlijke woning (huidig adres: Rivierdijk ter hoogte van nummer 72, oorspronkelijke woning is gesloopt). De deuren van het hoogspanningshuisje onder de klok (op de foto) vormen het ijkpunt voor de plaats waar A130 stond.
b. Dijksynagoge
c. Crossline monument op Albrechtplein
C. Familie Hartog den Hartog
Op dit adres, Merwesingel 91 (huidig adres: Adriaan Volkersingel 25) woonden: Hartog den Hartog (46) en zijn echtgenote Helena den Hartog-van der Sluis (43) en hun zoons Simon (15) en Emanuel (11).
D. Familie Kleinkramer
Op dit adres, Merwesingel 88 (huidig adres: Adriaan Volkersingel 22), woonden: Salomon Kleinkramer (46), zijn echtgenote Sara Kleinkramer-den Hartog (43) en hun zoons Simon (17), Hartog (12) en Siegfried (11) en dochter Mietje (8).
E. Elly (10), Marleentje (8) en Bertje Sanders (4)
David en Clara Sanders laten hun jongste kinderen Marleentje en Bertje begin 1942 in deze woning aan de Hugo de Grootstraat 70 onderduiken bij de familie Hollebrands. Oudste dochter Elly (10) wordt in Barchem op een onderduikadres ondergebracht. Zelf weigert het echtpaar te verdwijnen, ze gaan zonder ster op straat, met valse persoonsbewijzen en worden opgepakt.
d. Monument Merwedegijzelaars aan de Adriaan Volkersingel
7. Gerrit Gijsbertus de Bruin (19)
Gerrit wordt op de dag van de razzia op zijn werk in de machinefabriek aan de Industrieweg opgepakt. Hier, op het adres Wilhelminastraat 11, bevond zich zijn ouderlijke woning (de oorspronkelijke woning is gesloopt).
8. Jacob van der Knaap (19)
Jacob wordt op de dag van de razzia op weg naar zijn werk uit de bus gehaald. Hier, op het toenmalige adres Langstraat 30, bevond zich zijn ouderlijke woning (huidig adres: Julianastraat, ter hoogte van nummer 24; de oorspronkelijke woning is gesloopt).
9. Arie de Kluijver (18)
Arie wordt in dit huis – zijn ouderlijke woning – aan de C211 (huidig adres: Molendijk 25) opgepakt bij de Merwederazzia.
10. Klaas Görtemöller (24)
Op de dag van de Merwederazzia is Klaas vanuit de woning waar hij met zijn vrouw en drie kinderen woonde (C480, oorspronkelijke woning is gesloopt) op weg naar het station in Sliedrecht. Van daaruit zou hij naar zijn onderduikadres in Soest reizen, maar het noodlot slaat toe. Hij loopt in de val van de razzia en wordt door de Grüne Polizei gearresteerd. De oorspronkelijke woning stond ongeveer ter hoogte van huidig adres Molendijk 160.
De struikelsteen voor Klaas ligt wat verloren op het parkeerterrein dat bij het daar gevestigde bedrijf hoort. Zo zag het er daar natuurlijk niet uit toen Klaas er met zijn vrouw en drie kleine kinderen woonde. Met wat meer foto’s dan bij de andere gewijzigde plekken, proberen we het verloren plekje toe te lichten.
11. Pieter van Hemert (23)
Pieter wordt in dit huis, D481 (huidig adres: Parallelweg 8). waar hij met zijn familie was gehuisvest na de vlucht uit Sint Maartensdijk (Tholen) opgepakt bij de Merwederazzia.